این نهاد زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره میشود و در عمل، امکان پژوهش و تفحص نهادهای رسمی از آن وجود ندارد. پیشینهٔ پیریزی و شکلگیری این نهاد، به سالهای پیش از انقلاب ۱۳۵۷ و سال ۱۳۴۲ بر میگردد. در آن دوره گروهی از همراهان خمینی، از سوی وی مسئولیت رسیدگی به خانوادهٔ زندانیان سیاسی را بر عهده داشتند. این نهاد، دومین نهاد پس از انقلاب ۱۳۵۷ است که به دستور خمینی، در ۱۴ اسفند ۱۳۵۷، بنیانگذاری شد. هدف رسمی از بنیانگذاری این نهاد، پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و توانمندسازی آنها اعلام شدهاست. در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ و پس از گذشت حدود ۱۰ سال از فعالیت این نهاد انقلابی اولین اساسنامه کمیته امداد امام به منظور ایجاد تشکیلات مناسب و برنامهریزی تهیه و توسط خمینی تأیید گردید. از سال ۱۳۶۸، کمیتهٔ امداد با اجازهگیری از رهبر جمهوری اسلامی و فتواهایی از سوی چند مرجع تقلید، کار گردآوری و هزینهکردن زکات را شروع کرد. ستاد احیای زکات در سال ۱۳۷۵، در سازمان برنامه و بودجه ایجاد شد و در سال ۱۳۸۳ نیز کارش به کمیتهٔ امداد واگذار گردید. در آبان ۱۳۹۰، مجلس ایران «طرح زکات» را به شکل رسمی به یک قانون تبدیل کرد تا قدرت بیشتری به کمیته واگذار شود. مادهٔ نخست این قانون، اعلام میکرد که: «به منظور تشویق مردم به ادای زکات و سازماندهی امور مربوط در صورت اذن ولی فقیه و اعطاء اختیارات در چهارچوب این قانون، شورای مرکزی زکات با حضور جمعی از مسئولین تشکیل میشود».[۳] در مادهٔ چهارم این قانون نیز دولت ایران، وظیفهدار شد که پولی را «حداقل» به میزان ریالی زکات گرفتهشده و ده درصد از بودجهٔ پیشنهادی کمیتهٔ امداد، به این میزان اضافه کند تا کمیته بتواند قانونی، آن را هزینه کند؛ به عنوان نمونه، اگر میزان ریالی زکات، یک میلیون تومان بوده باشد، دولت جمهوری اسلامی نیز وظیفه داشتهاست که به همان میزان، به کمیته، یاری رساند. بر پایهٔ یک آمار که کمیته به شکل تقریبی پخش کرد، در سال ۱۳۸۳ یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان زکات گردآوری کردهاست و این میزان، هر ساله از صد درصد تا سیصد درصد، رشد کرد و به عنوان نمونه، در سال ۱۳۹۰ به ۹۸۰ میلیارد ریال رسید. در ۱ خرداد ۱۴۰۰، در هنگام بحران اقتصادی ایران، مرتضی بختیاری، رئیس کمیتهٔ امداد، گفت که این نهاد آماده است که کمکهای مردمی را برای «مردم مظلوم غزه» دریافت کند. مرتضی بختیاری همچنین با اشاره به یکی از امامان مسلمانان، از مسلمانان ایرانی خواست که به مردم غزه، کمک مالی کنند.